Stappen per fase

Initiatieffase: richtkwaliteit gezamenlijk streven definiëren

Stap 1 Denkkader

Gebruik de Matrix Ruimtelijke kwaliteit als kader voor een brainstorm. De voorbeeldbegrippen onder gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde zijn bedoeld om je op ideeën te brengen.
Stel daarbij de vraag: welke kwaliteiten moet dit gebied over 20/30 jaar behouden of ontwikkeld hebben?
Als ieder individueel de kwaliteitskenmerken benoemd die hij/zij belangrijk vindt, ontstaat een gemeenschappelijke ‘voorraad kwaliteitsdoelen’.

Stap 2 Kwaliteitsprofielen

Bespreek de uitkomsten van de brainstorm in de groep. In welke kolom/rij van de matrix zijn veel, waar minder kwaliteiten genoemd? Waaraan ligt dat?
Bepaal samen per kolom (belang) van de matrix welke ‘clusters’ van soortgelijke kwaliteiten er zijn
Zo ontstaat zo een beperkt aantal ‘kwaliteitsthema’s, waarmee de volgende bewerkingen kunnen worden uitgevoerd. Welke kwaliteitsthema’s zijn:
- Onderling goed/slecht te combineren?
- Kwetsbaar/risicovol en welke juist kansrijk/risicoloos;
- Essentieel: prioriteiten stellen (top 3 per belang/kolom).

Stap 3: Programma van wensen

Bepaal voor de kwaliteitsthema’s met de hoogste prioriteit het streefdoel.
Teken wensbeelden die de beoogde (nieuwe) ruimtelijke kwaliteit van het gebied symboliseren (Cliffhanger voor de Visiefase).
Bouw een overlap in naar de volgende fase voor een goede overdracht (Cliffhanger voor de visiefase).

Stap 4 Gebiedsanalyse

Breng ruimtelijke structuren met de lagenbenadering in beeld.
- Onderlaag : bodem, grondwater, archeologie, landschap
- Netwerken : verkeer en vervoer, energie, informatie
- Occupatie : ruimtegebruik, functies, beheer
Excursie: in het gebied de kwaliteitskenmerken tonen/bekijken. Welke structuren zijn de dragers van de beoogde ruimtelijke kwaliteiten?

Stap 5 Streefbeelden

Formuleer uitgangspunten op het raakvlak van kwaliteitswensen/-eisen en aanwezige ruimtelijke structuren. Bijvoorbeeld: “Versterk het kleinschalige karakter van het gebied door herstel van lijnvormige beplantingen”.
Geef vorm aan de uitgangspunten door motto’s, slogans en ruimtelijke concepten.
Wijs per uitgangspunt aandachtsgebieden aan.
Stel per uitgangspunt een streefbeeld op.
Confronteer de diverse streefbeelden met elkaar. Waar zijn ze wel/niet te combineren?

Stap 6 Structuurvisie/-plan

Formeer een of meer ontwikkelingsvisies door combinatie van de afzonderlijke streefbeelden.
Toets de ontwikkelingsvisies aan de oorspronkelijke kwaliteitsprofielen. Waar worden belangrijke kwaliteitseisen niet gerealiseerd?
Zoek naar mogelijkheden voor integratie of compensatie van belangrijke ontbrekende kwaliteiten in de ontwikkelingsvisie.
Geef aan welke veranderingen in de ondergrond (lange termijn) en netwerken (middellange termijn ) nodig zijn.
Werk de ontwikkelingsvisie uit in een stedenbouwkundig plan of landschapsplan.
Schets - vooruitlopend op de uitvoerfase - vast één of meer projectideeën voor de belangrijkste ontwikkelingselementen uit deze visie (Cliffhanger voor de Uitvoeringsfase).

Stap 7 Projectdefinitie

Geef per hoofdelement van de ontwikkelingsvisie aan welke kwaliteitseisen aan projecten worden gesteld. De kwaliteitswensen (stap 3) en structuurvisie (stap 6) worden concreet gemaakt en gekwantificeerd.
Confronteer de projectideeën met elkaar. Waar kunnen ze samengaan in ruimte, timing en budget? Waar concurreren ze met elkaar?
Herdefinieer projecten en projectcombinaties.

Stap 8 (Schets-)ontwerp

Selecteer ontwerpteams op ervaring met specifieke kwaliteitaspecten en met de lagenbenadering.
Laat ieder ontwerp zowel naast specifieke projectgerichte kwaliteitsdoelen ook expliciet nagaan waar aan algemene kwaliteitsdoelen wordt bijgedragen
Stel een supervisor aan die de kwaliteit van alle projecten en de onderlinge afstemming bewaakt.
Laat bij de keuze van alternatieve ontwerpen een prijs/kwaliteitstoets opstellen.

Stap 9 Realisering

Maak een risicoanalyse voor kwaliteitsaspecten in het uitvoeringstraject. Denk aan financiering, timing en aan technische valkuilen.
Ontwikkel gecombineerde financieringsmogelijkheden (zoals: rood voor groen, ruimte voor ruimte en kwaliteit voor kwaliteit).
Voer gedurende de uitvoeringsfase tussentijdse kwaliteitscontroles uit.
Laat de toekomstige gebruikers in de uitvoeringsfase expliciet hun mening en ideeën inbrengen (Cliffhanger naar gebruiksfase).

Stap 10 Beheervisie

Bekijk of gebruiksregels voldoende ruimte geven voor beleving en gebruik van ruimtelijke kwaliteit.
Bied ruimte voor ontwikkeling van ‘ongeplande’ kwaliteit. Kwaliteit moet kans krijgen te groeien.
Stel een kwaliteitschecklist op als basis voor het onderhouds- en beheerplan.

Stap 11 Monitoring en evaluatie

Houd regelmatig gebruikersenquêtes naar de beleving van kwaliteitskenmerken.
Evalueer de gerealiseerde kwaliteit ten opzichte van de beoogde. Probeer de gerealiseerde ‘opbrengsten’ van ruimtelijke kwaliteit in beeld te brengen, bijvoorbeeld: toegenomen WOZ-waarde, toegenomen aantal bezoekers, groter aantal excursies naar en publicaties over de buurt en het park.
Signaleer in de voortgangsrapportage tijdig de noodzaak van structurele kwaliteitsverbetering (Cliffhanger voor nieuwe initiatieffase).