Lagenbenadering

Lagenbenadering
Strategie van de 2 netwerken
Ecozones en verbindingen
Gradiënten
Verbindende waterconcepten
Locatiebeleid voor verstedelijking en infrastructuur

De lagenbenadering is verder uitgewerkt in:

Andere relevante informatie gerelateerd aan de lagenbenadering in deze site is te vinden bij:

ondergrond, een uitwerking van 22 ondergrondthema's.
thema's

Ondergrond - netwerk - occupatie

De lagenbenadering legt de ruimte uiteen in drie lagen. De eerste laag bestaat uit de fysieke ondergrond, het watersysteem en het biotisch systeem. De volgende laag bevat netwerken van infrastructuur met onder meer wegen, spoorlijnen en waterwegen. Tot slot de laag met de menselijke activiteiten zoals wonen, werken en recreëren en de fysieke neerslag daarvan.

lagenbenadering

Al die lagen zijn aan verandering onderhevig. De snelheid waarmee ze veranderen verschilt per laag. Sommige lagen hebben een lange geschiedenis. Veranderingen leggen de toekomst voor lange tijd vast. Andere zijn vluchtiger en veranderen binnen enkele jaren. We hanteren als stelregel: hoe langzamer de veranderingssnelheid, hoe zorgvuldiger je ermee omgaat.

	laag	kenmerk
	Occupatielaag	Hoge veranderingssnelheid; veranderingen voltrekken zich veelal binnen één generatie (10 tot 40 jaar).
	Netwerklaag	Hoge aanloopkosten en lange aanlooptijden; belangrijke veranderingen duren circa 20 tot 80 jaar.
	Ondergrondlaag	Lange ontstaansgeschiedenis en kwetsbaar; belangrijke veranderingen vergen al gauw meer dan een eeuw.

Pragmatische omgang met de drie lagen

Een rigide indeling in drie lagen doet geen recht aan de planningspraktijk. De occupatielaag is bijvoorbeeld de meest flexibele laag. Belangrijke veranderingen voltrekken zich binnen één generatie. Maar dat is niet altijd zo! Sommige verstedelijkingsstructuren kennen een eeuwenlange geschiedenis. Het is bijvoorbeeld moeilijk voorstelbaar dat we voorbij gaan aan de monumentale binnenstad van Delft. Daarom kunnen ook occupatiestructuren robuust zijn. Eeuwenlange investeringen hebben geleid tot structuren, die de identiteit van steden en dorpen bepalen. En daar gaan we heel zorgvuldig mee om.
Voor groene structuren geldt iets soortgelijks. We kennen groen met hoge ecologische waarden. Unieke plekken die een belangrijke rol spelen in de verhoging van de biodiversiteit. Daar zijn we erg zuinig op. Verstoringen hebben consequenties die wellicht een eeuw later nog merkbaar zijn. Maar er zijn ook groenelementen die (slechts) bedoeld zijn als inkleding van de stad. Ze schermen een lelijke weg af. Of ze dienen als oriëntatiemiddel voor stadsbewoners. Met dergelijke groenelementen gaan we flexibel om. We beschouwen ze als occupatie met een bijhorende planningshorizon van een generatie.

Betekenis lagenbenadering

De lagenbenadering kan zowel als analyse-, ontwerp- als afwegingsinstrument gebruikt worden.

(Geografische) analyse
Aan de oplossing van een gebiedsopgave gaat de vraag vooraf: wat is er mogelijk in dit gebied? Hoe zit het gebied in elkaar? Welke kansen zijn er? Een analyse van de ruimtelijke structuren in het gebied en zijn omgeving geeft een antwoord. De lagenbenadering is hierbij een geschikt analyse-instrument. De meerwaarde zit in de blikverruiming. Horizontaal: de lokale opgave geplaatst in een regionaal perspectief. Verticaal: de lokale opgave als een driedimensionale opgave.

Ontwerp
Een goede analyse met hulp van de lagenbenadering geeft een stevige basis voor een ontwerp. De analyse verschaft inzicht in de sterke en zwakke punten in elke laag en in de samenhang tussen de lagen. Ontwerpen is kans- en oplossingsgericht en niet beperkt tot de occupatielaag. Juist de samenhang tussen de lagen is wezenlijk. De laag dynamische ondergrond is daarbij geen statisch gegeven; ook die kan zich binnen grenzen aanpassen. Bijvoorbeeld als een klimaatbestendige stedelijke inrichting vraagt om verhoging van het waterbergend vermogen van de bodem- en watersysteem. Bij de inrichting van groenblauwe verbindingen komen de verschillen lagen samen. Zoals de vraag naar ruimte voor recreatie en natuurbeleving, de mogelijkheden om ecologische verbindingen te creëren en de natuurlijke geschiktheid van de ondergrond voor begroeiing.

Afweging
Ruimtelijke planning en gebiedsontwikkeling is een proces waarin continu keuzes worden gemaakt. De lagenbenadering kan helpen in dit keuze- en afwegingsproces. Daarbij is het vertrekpunt dat niet één van de drie lagen het belangrijkste is voor de ontwikkeling. Elke laag draagt bij aan de ontwikkeling. De lagenbenadering houdt echter wel in dat een onderliggende laag voorwaarden stelt aan andere lagen. Zeker vanuit een perspectief van duurzame ontwikkeling zijn veerkracht en omkeerbaarheid van ingrepen belangrijke gegevenheden. Het temporele aspect gerelateerd aan de lagen kan betekenen dat onderliggende lagen in sommige afwegingen een cruciale rol spelen. In de afweging is het belangrijk oog te hebben voor de wisselwerking tussen de lagen en te beseffen dat elke laag van invloed is om tot een keuze te komen. Een goede analyse van de lagen en in het bijzonder de relatie tussen de lagen is van betekenis om effecten van ingrepen in een van de lagen op de andere lagen in beeld te brengen en zo alle relevante bouwstenen voor een afweging aan te dragen.

Wie stuurt?
De vraag wie verantwoordelijk is voor welke laag is niet eenduidig te beantwoorden. Er bestaat geen directe relatie tussen sturing en de afzonderlijke lagen. De overheid als hoeder van het algemene belang heeft een relatief grotere rol ten opzichte van private partijen en burgers in de minder dynamische lagen (netwerk en ondergrond).

Terug naar boven ▲

Lagenbenadering

Discussie: Lagenbenadering

Wijzig: Lagenbenadering